Contextuele psychotherapie
Wat is contextueel denken en hoe werken we ermee?
Het contextuele gedachtegoed gaat ervan uit dat een mens nooit op zich bestaat, maar steeds verbonden is met zijn of haar ruimere context . Er gaat veel aandacht naar wat onbewust doorgegeven wordt vanuit vorige generaties, naar de cliënt en zijn manier van leven en wat op zijn beurt doorgegeven wordt aan volgende generaties.
De contextueel therapeut houdt – ook al werkt hij meestal individueel – dit familiale netwerk voortdurend in het oog. Hij houdt rekening met de feiten, de psychologie, de interacties en de relationele ethiek van de cliënt.
Contextuele therapie is dus een benadering die problemen en levensvragen niet los ziet van wat generaties lang is doorgegeven en ontvangen. De verbondenheid die er is met uw partner, kinderen, ouders, grootouders en andere belangrijke (familie)relaties vormen die ‘context’. Elke hulpvraag wordt vanuit die context benaderd.
Contextueel werken is een preventieve én herstellende manier van samenwerken in individuele, familie, gezins- en ook werkrelaties omdat het rekening houdt met afkomst én toekomst.
De begeleiding heet daarom ook intergenerationeel en is ontwikkeld door prof.dr.I.Boszormenyi-Nagy.
De feiten
Om iemands levensverhaal te kunnen begrijpen is het belangrijk om zicht te krijgen op de feiten die het bestaan van die persoon beïnvloeden: ziekte en gezondheid, erfelijke belasting, echtscheiding of dood van een ouder, uithuisplaatsing, werkloosheid, natuurrampen, geslacht, sociaal economische klasse enz.
De psychologie
De contextueel werker onderzoekt de psychologische betekenis van dit levensverhaal: – Hoe heeft de cliënt die feiten en gebeurtenissen uit zijn leven verwerkt? – Wat voor gevolgen hebben die feiten gehad op de cliënt? – Hoe voelt hij zich, hoe denkt hij, hoe beleeft hij zichzelf en de anderen?
De interacties
De contextueel werker onderzoekt samen met de cliënt het levensverhaal vanuit de interacties. Samen besteden ze aandacht aan hoe de communicatie tussen mensen verloopt en hoe zij invloed/impact op elkaar hebben.
Relationele ethiek
De contextueel werker probeert samen met de betrokkenen de dialoog op gang te brengen . Hij hecht veel belang aan evenwichtige relaties tussen mensen, nl. dat er een gezonde balans is tussen wat iemand geeft en krijgt in een relatie. Een contextueel werker is meerzijdig partijdig: zijn bekommernis gaat zowel uit naar zijn cliënt, als naar de mensen uit z’n omgeving die beïnvloed worden door zijn interventies.
Loyaliteit, rechtvaardigheid in de balans van geven en ontvangen en betrouwbaarheid zijn belangrijke aspecten in de dynamiek van menselijke relaties. Als er ergens iets mis gaat tussen mensen dan is het vaak in dit gebied.
Het zijn vaak deze aspecten waar mensen persoonlijk en in relatie met anderen in het leven van alledag tegen aan kunnen botsen. Het gevolg daarvan kan zijn dat de balans van geven en ontvangen verstoord wordt en men daardoor niet meer toekomt aan het bieden van gepaste en verantwoorde zorg. Dit kan zo verstorend werken dat ook de volgende generatie daar mee te maken krijgt.
In het samen werken zijn het dan ook deze aspecten die veel aandacht en zorg vragen en krijgen. Meerzijdige partijdigheid is een belangrijke aandachtsvorm van deze denk- en werkwijze. Alle betrokkenen, ook diegenen die niet aanwezig zijn of zelfs niet meer in leven zijn worden aanwezig gebracht in de werk en gespreksruimte. De woon- en de spreekkamer zit voor de hulpverlener altijd ‘vol mensen’, ook al is er slechts één persoon aanwezig. Door beurtelings de verdiensten en de rekeningen van elke partij te bekijken komen we tot de houding van de meerzijdige partijdigheid. Loyaliteit blijft hier intact.
Schuld
Een breed verkennings- en werkveld laat toe om ‘te zien’ en van daaruit ‘te begrijpen’. Dit geeft op zijn beurt eventuele mogelijke ruimte om te ontschuldigen. Daarbij dienen de pijn, de kwetsuren en de persoonlijke verantwoordelijkheid van de cliënt gezien en erkend te worden.
Herstellen door ontmoeten
Herstel vindt plaats waar mensen de moed hebben zichzelf en anderen te ontmoeten en in dialoog te gaan. Bij dialoog gaat het om de werkelijke ontmoeting tussen mensen die in relatie staan tot elkaar. Het opzoeken van de dialoog en contact hebben met de ander in plaats van zich terugtrekken en kiezen voor isolement en vlucht. De ander kunnen (aan) zien en (aan) horen met het besef en het behoud van hun eigenheid en eigenwaarde, gericht op wederzijdse zorg, erkenning en onderhandeling.
Elke verandering in de levenscyclus van mensen zorgt voor beweging in de balans van geven en nemen door de generaties heen. Geboorte, opgroeien, volwassen worden, vriendschappen, beroepskeuze, trouwen, ouder worden en tenslotte afscheid nemen en sterven.
Verticale en horizontale loyaliteiten kruisen elkaar en zijn dan ook cruciale levensmomenten om stil te staan en nieuwe afwegingen te maken. Dat gaat vaak niet zonder slag of stoot. In al die verschillende fasen kunnen stagnaties, problemen en levensvragen zich voordoen. In het contextuele werken zijn deze stagnaties het uitgangspunt om zo te zoeken waar en hoe problemen ontstaan zijn. Daar liggen ook de kansen in het opsporen van bronnen en het zoeken naar hefbomen die de verstoorde balans weer in beweging brengen. Immers bij de grootste breuken liggen ook de bronnen.
Doel en werkwijze
Het doel van de contextuele therapie in het algemeen is:
• Samen zicht krijgen op het probleem en op zijn ontstaansgeschiedenis . Hierbij ook op zoek gaan naar mogelijke wortels in de familiegeschiedenis;
• Die kennis leidt tot het kunnen maken van nieuwe keuzes die men in vrijheid kan en mag maken;
• Tot de wetenschap komen dat autonomie niet ten koste gaat van de ander, maar juist die ander nodig heeft.